VASİYETNAME NEDİR, NASIL DÜZENLENİR?

Hukuk sistemimize göre, bireyler hayattayken ölümlerinden sonra malvarlıklarının akıbetini belirlemek amacıyla bazı hukuki tasarruflarda bulunabilirler. Bu kapsamda, ölüme bağlı tasarruflar düzenlenmiş olup, iki ana başlık altında toplanır: Miras sözleşmeleri ve vasiyetnameler.

Vasiyetname, kişinin ölümünden sonra malvarlığı üzerindeki tasarrufunu yönlendirdiği, iradesini yansıtan ve ancak ölümle sonuç doğuran bir beyan biçimidir.

Türk Medeni Kanunu'nun 514. maddesi bu özgürlüğü şu şekilde düzenler:

"Mirasbırakan, tasarruf özgürlüğünün sınırları içinde, malvarlığının tamamında veya bir kısmında vasiyetname ya da miras sözleşmesiyle tasarrufta bulunabilir. Mirasbırakanın üzerinde tasarruf etmediği kısım yasal mirasçılarına kalır."

Vasiyetname, sadece mal paylaşımı değil; çocuğun tanınması, vakıf kurulması veya mevcut bir vakfa bağış yapılması gibi farklı amaçlarla da düzenlenebilir. Ancak, vasiyetnamenin geçerli olabilmesi için kanunda öngörülen usul ve şekil kurallarına sıkı şekilde uyulması gerekir. Aksi hâlde vasiyetname, öngörüldüğü gibi hüküm doğuramaz.

Bu yazıda vasiyetnamenin düzenlenme yöntemlerini, türlerini, sınırlarını, geçerlilik şartlarını, iptal ve hükümsüzlük hallerini ayrıntılı şekilde inceleyeceğiz.

Vasiyetname Nasıl Düzenlenir?

Vasiyetname hazırlanırken Türk Medeni Kanunu'nun belirlediği usul ve şekil şartlarına mutlaka riayet edilmelidir.
Öncelikle, kişinin hangi tür vasiyetnameyi düzenleyeceğine karar vermesi gerekir:

• Resmi vasiyetname
• El yazılı vasiyetname
• Sözlü vasiyetname

Seçilen vasiyetname türüne göre, her biri için belirlenen özel kurallar eksiksiz bir biçimde yerine getirilmelidir. Bu kuralların ihlali vasiyetnamenin geçerliliğini doğrudan etkiler ve iptal davasına konu olabilir. Bu nedenle vasiyetname hazırlarken bir miras hukuku avukatından profesyonel destek alınması tavsiye edilir.

Genel Geçerlilik Şartları:

• Kişi, en az 15 yaşını doldurmuş olmalıdır.
• Ayırt etme gücüne sahip olmalıdır.
• Şarta bağlı vasiyetlerde, şartın hukuka ve ahlaka uygun olması gerekir.
• Her vasiyet türü için kanunda öngörülen şekil kurallarına uyulmalıdır.

Şarta Bağlı Vasiyetname

Şarta bağlı vasiyetnamede, mirasbırakan bir kimseye malvarlığını bırakmayı belirli bir koşulun gerçekleşmesine bağlar. Şartın yerine gelmesi durumunda vasiyet hüküm doğurur.

Türk Medeni Kanunu, vasiyetnameye şart ve yüklemelerin eklenmesine izin vermektedir. Ancak konulan şartlar hukuka ve ahlaka uygun olmalıdır. Aksi takdirde, bu şartlar ve bunlara bağlı tasarruflar geçersiz sayılır.

Şarta bağlı bir vasiyetname düzenlenecekse:

• Şartlar açık, net ve anlaşılır olmalıdır.
• Ahlaka veya hukuka aykırı şartlar içermemelidir.

Saklı Paylı Mirasçılar ve Vasiyetname

Mirasbırakanın özgürce tasarruf hakkı olsa da, saklı paylı mirasçılar lehine kanunda koruma getirilmiştir.
Saklı pay, mirasbırakanın iradesiyle dahi ortadan kaldırılamaz. Saklı payı ihlal eden vasiyetnamelere karşı, mirasçılar tenkis davası açarak haklarını talep edebilirler.

Saklı paylı mirasçılar kimlerdir?

• Altsoy (çocuklar, torunlar)
• Ana ve baba (bazı durumlarda)
• Sağ kalan eş

Mirasbırakan, saklı payları dikkate almadan düzenlediği vasiyetnameyle mirasçılar arasında hukuki ihtilaflara neden olabilir. Bu nedenle, vasiyetnamenin saklı pay hükümlerine uygun düzenlenmesi son derece önemlidir.

Vasiyetname Türleri

Türk Medeni Kanunu'na göre üç çeşit vasiyetname düzenlenebilir:

1. Resmî Vasiyetname

• Noter, sulh hakimi veya yetkili memur önünde ve iki tanık eşliğinde düzenlenir.
• Mirasbırakan arzularını resmi memura bildirir; memur vasiyetnameyi yazar ve okur.
• Mirasbırakan ve tanıklar imzalar.
• Tanıkların içeriği bilmesi gerekmez; yalnızca serbest iradeyi doğrularlar.

2. El Yazılı Vasiyetname

• Baştan sona mirasbırakanın kendi el yazısı ile yazılmalıdır.
• Yıl, ay ve gün belirtilmeli ve imzalanmalıdır.
• Notere teslim edilmesi şart değildir ancak güvenlik açısından tavsiye edilir.

3. Sözlü Vasiyetname

• Savaş, ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi gibi olağanüstü hallerde yapılır.
• İki tanığa beyan edilir ve yazılıp mahkemeye sunulur.
• Olağanüstü durum sona erdikten sonra 1 ay içinde yeni bir vasiyetname yapılmazsa geçerliliğini kaybeder.

Vasiyetnameden Dönme

Mirasbırakan, vasiyetnamesinden istediği zaman dönebilir.
Dönme yöntemleri:

• Yeni bir vasiyetname düzenleyerek eski vasiyetnamenin tamamını veya bir kısmını değiştirmek.
• Eski vasiyetnameyi imha etmek (bilinçli şekilde).
• Eski vasiyetnameye aykırı davranışlarla (örneğin, vasiyet edilen malı satmak) dolaylı olarak hükümsüz kılmak.

Vasiyet Alacaklısı ve Vasiyet Yükümlüsü

Vasiyet alacaklısı: Vasiyetname ile kendisine belirli bir hak veya mal bırakılan kişidir. Mirasçı olmak zorunda değildir.

Vasiyet yükümlüsü: Mirasbırakanın vasiyetname ile yüklediği yükümlülüğü yerine getirmekle sorumlu kişidir (genellikle mirasçıdır).

Vasiyetname ile Çocuğun Tanınması

Türk Medeni Kanunu’na göre, baba, çocuğunu vasiyetname yoluyla tanıyabilir.
Bu tür bir tanımanın iptali için belirli süreler içinde dava açılması mümkündür:

• Tanımayı ve baba olmadığını öğrenen kişi, 1 yıl içinde dava açmalıdır.
• Her halde tanımanın üzerinden 5 yıl geçmekle dava hakkı düşer.

Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi

Mirasbırakan, vasiyetnamede bir veya birden fazla kişiyi vasiyetin uygulanmasından sorumlu kılabilir.
Görevli:

• Terekeyi yönetir.
• Vasiyetin hükümlerini uygular.
• Miras ortaklığını temsil eder.

Sulh hakiminin denetimine tabidir ve görevini kötüye kullanırsa görevden alınabilir.

Vasiyetnamenin Etki Süresi

Sözlü vasiyetname hariç diğer vasiyetnameler için herhangi bir geçerlilik süresi bulunmaz.
Sözlü vasiyetname ise olağanüstü halin ortadan kalkmasından sonra 1 ay içinde geçerliliğini kaybeder.

Vasiyetnamenin İptali

Vasiyetnamenin iptali için dava açılabilecek durumlar:

• Vasiyet düzenlenirken tasarruf ehliyetinin bulunmaması,
• Aldatma, korkutma veya zorlama etkisi altında düzenlenmesi,
• Vasiyet içeriğinin hukuka veya ahlaka aykırı olması,
• Şekil şartlarına uyulmaması.

İptal süresi:

• Vasiyetnamenin içeriği ve iptal sebebi öğrenildikten itibaren 1 yıl,
• Vasiyetnamenin açılmasından itibaren iyiniyetli davalılara karşı 10 yıl,
• İyi niyetli olmayanlara karşı ise 20 yıldır.