DEPREMDE YIKILAN BİNALARDA SORUMLULUK

DEPREMDE YIKILAN VE ZARAR GÖREN BİNALARDA SORUMLULUK

Depremler, öngörülemeyen doğal afetler arasında yer alsa da meydana gelen can ve mal kayıplarından yalnızca doğa değil; yapıların inşası, denetimi ve güvenliğinden sorumlu kişi ve kurumlar da sorumludur. Yıkılan binalar ve ortaya çıkan kayıplar, belirli hukuki sorumlulukları beraberinde getirir. Bu yazıda, devletin (idarenin), yerel yönetimlerin, arsa sahiplerinin, denetim firmalarının ve diğer ilgili aktörlerin deprem sonrası sorumluluklarını ele alıyoruz.

Devletin (İdarenin) Sorumluluğu

Devletin deprem sonrası görevleri sadece yeniden inşa, barınma ve yardım faaliyetleriyle sınırlı değildir. Devletin asıl ve daha ağır yükümlülüğü, deprem öncesi gerekli önlemleri almak, riskleri azaltmak, yapı güvenliğini sağlamak ve etkin denetim mekanizmaları kurmaktır.

Eğer devlet bu yükümlülüklerini yerine getirmez ve meydana gelen zarar ile bu ihmaller arasında doğrudan bir illiyet bağı kurulabilirse, “hizmet kusuru” kapsamında tazminat sorumluluğu doğabilir.

Devletin Sorumlu Tutulabilmesi İçin Gerekli Şartlar

İdarenin sorumlu tutulabilmesi için aşağıdaki unsurların birlikte gerçekleşmesi gerekir:

• Riskleri önlemeye yönelik tedbirlerin alınmamış olması
• Mevzuata aykırı yapılaşmaya göz yumulması
• Yeterli denetim yapılmaması
• Afet sonrası müdahalenin yetersiz ya da geç yapılması

Bu şartların varlığı halinde, devletin (idarenin) zarardan hukuken sorumlu tutulması mümkündür.

Arsa ve Yapı Sahiplerinin Sorumluluğu

Taşınmaz sahipleri, mülkiyetleri üzerinde inşa edilen yapıların güvenli ve mevzuata uygun olmasından sorumludur. Arsa sahipleri:

• Mevcut yapıları güçlendirmek
• Riskli binalarda önlem almak
• Yapıların projelendirme süreçlerini usulüne uygun şekilde yürütmek
  zorundadır.

Ayrıca, maliklerin deprem riskine karşı diğer kişileri bilgilendirme yükümlülüğü de vardır.

Denetim Kuruluşlarının Sorumluluğu

Yapı denetim firmaları, binaların proje ve inşaat sürecinde mühendislik ve hukuki kurallara uygunluğunu sağlamakla yükümlüdür.
Yetersiz ya da usule aykırı denetim yapılması hâlinde, doğacak zararlardan bu kuruluşlar da sorumlu tutulabilir. Özellikle sonradan yıkılan veya ağır hasar gören binalarda denetim eksiklikleri, önemli bir inceleme konusu olur.

Belediyelerin Hukuki Sorumluluğu

Belediyeler, yapılaşma süreçlerinde en yetkili kamu kurumu olarak:

• Ruhsatlandırma
• İmar düzenlemeleri
• Kaçak yapıyla mücadele
• Denetim ve kontrol yükümlülükleri
  ile doğrudan sorumludur.

Belediyeler, yapıların sağlamlığını denetlemediği, riskli yapılara müdahale etmediği veya afet sonrası yetersiz organizasyon gösterdiği durumlarda idari ve hukuki sorumlulukla karşılaşabilir.

Depremde Yıkılan Binalarda Asıl Sorumlular Kimlerdir?

Deprem sonrası zarar gören yapıların sorumluluğu aşağıdaki kişi ve kuruluşlar arasında paylaştırılır:

• Proje müellifleri (mimar, mühendis)
• Müteahhit/yüklenici firmalar
• Malzeme tedarikçileri
• Yapı denetim kuruluşları
• İlgili belediye ve kamu idareleri
• Arsa sahipleri ve maliklerin kendileri

Her bir aktörün ihmali ya da kusuru, tazminat sorumluluğu doğurabilir.

Deprem Nedeniyle Devlete Dava Açılabilir Mi?

Evet. Devletin hizmet kusuruna dayanılarak, idari yargıda tam yargı davası açılabilir.
Davacı, devletin görevini ihmal ettiğini ve meydana gelen zararla bu ihmal arasında bir bağ olduğunu belge ve delillerle ispatlamak zorundadır. Dava sürecinde teknik raporlar ve bilirkişi incelemeleri büyük önem taşır.

Devletin Sorumluluğunu Azaltan veya Kaldıran Haller

Bazı durumlarda idarenin tazminat sorumluluğu sınırlanabilir veya tamamen ortadan kalkabilir. Bunlar:

• Mücbir sebep (örneğin şiddeti öngörülemeyecek düzeyde büyük bir deprem)
• Üçüncü kişilerin ağır kusuru
• Zarar görenin kendi ağır kusuru
• Devletin tüm yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirdiğinin ispatı

Sigorta Şirketlerinin Rolü (DASK)

Zorunlu Deprem Sigortası (DASK), binaya gelen hasarları belirli bir limite kadar karşılar.
Ancak DASK, taşınır mallar, iş kaybı, kira kaybı ve enkaz kaldırma gibi bazı zararları karşılamaz. Bu tür zararların giderilmesi için ilave sigorta poliçeleri gerekir. Sigorta kapsamındaki zararlar açısından doğrudan sigorta şirketine başvuru yapılmalıdır.

Sonuç

Depremler kaçınılmazdır, ancak ortaya çıkan zararların büyük kısmı ihmal, kusur ve denetimsizlikten kaynaklanır.
Yapıların güvenli inşa edilmesi, yasal denetimlerin sağlanması, riskli yapıların tespiti ve afet sonrası müdahalelerin zamanında yapılması; hem kamu kurumlarının hem de özel kişi ve kuruluşların sorumluluğudur.

Deprem nedeniyle zarar görenler, sorumlular hakkında tazminat davası açabilir. Bu süreçte uzman bir avukattan destek alınması, hak kayıplarının önlenmesi açısından hayati önemdedir.

Depremde zarar gördüyseniz ya da haklarınızı öğrenmek istiyorsanız, bizimle iletişime geçin.
Balkar Avukatlık olarak, sürecin her aşamasında yanınızdayız.