İHTİYATİ HACİZ NEDİR?

İhtiyati haciz, özellikle alacaklıların borçlularından alacaklarını tahsil edebilmek için başvurdukları en önemli hukuki yollardan biridir. Türk İcra ve İflas Hukuku’nda düzenlenen bu kurum, borçlunun mal kaçırmasını önleyerek alacaklının hakkını koruma amacı taşır. Bu yazıda ihtiyati hacizle ilgili tüm detaylara, sürecin işleyişine, hukuki dayanaklara ve merak edilen sorulara yer vereceğiz.

1. İhtiyati Haciz Nedir?

İhtiyati haciz, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun (İİK) 257 ve devamı maddelerinde düzenlenen, alacaklının borçlunun mallarına mahkeme kararıyla geçici olarak el koymasını sağlayan bir hukuki koruma tedbiridir. Borçlunun malları, kesin haciz veya iflas işlemleri gerçekleşmeden önce dahi tedbiren muhafaza altına alınabilir.

2. İhtiyati Haciz İçin Aranan Şartlar Nelerdir?

İhtiyati haciz kararı alınabilmesi için bazı şartların sağlanması gerekmektedir. Bu şartlar şunlardır:

• Borç Para Alacağı Olmalıdır: İhtiyati haciz, yalnızca para alacakları için uygulanabilir. Mal veya hizmet edimine ilişkin borçlar için bu tedbir mümkün değildir.
• Alacağın Rehinle Teminat Altına Alınmamış Olması: Eğer alacak rehinle teminat altına alınmışsa ihtiyati haciz kararı verilemez.
• Alacağın Muaccel Olması (Bazı Hallerde Değil): Genel kural olarak borcun muaccel hale gelmiş olması gerekir. Ancak İİK m. 257/2'ye göre, vadesi gelmemiş bazı borçlar için de ihtiyati haciz uygulanabilir. Örneğin, borçlunun mal kaçırma ihtimali varsa mahkemeden ihtiyati haciz talep edilebilir.
• Borçlunun Mali Güçlüğe Düşmesi veya Kaçma Şüphesi: Borçlunun ödeme gücünü kaybetmesi, malvarlığını kaçırması veya hileli işlemler yapması ihtiyati haczin uygulanabilirliğini artırır.

3. İhtiyati Haciz Kararı Nasıl Alınır?

İhtiyati haciz kararı alınması için Asliye Ticaret Mahkemesi veya Asliye Hukuk Mahkemesi’ne başvurulması gerekmektedir. Süreç şu şekilde işler:

1. Dava Açılmadan İhtiyati Haciz Başvurusu: Alacaklı, borçluya karşı henüz bir icra takibi başlatmadan ihtiyati haciz kararı talep edebilir.
2. Mahkemeye Delil Sunulması: Alacaklının mahkemeye ihtiyati haciz için yeterli hukuki delil sunması gerekir. Genellikle yazılı belge, senet, sözleşme veya banka kayıtları delil olarak kabul edilir.
3. Teminat Gösterilmesi: Mahkemeler, ihtiyati haciz kararını verirken alacaklıdan borç miktarına göre değişen bir teminat yatırmasını isteyebilir. Bu, borçlunun haksız yere mağdur edilmesini önlemek için alınan bir tedbirdir.
4. Mahkeme Kararı: Mahkeme, delilleri inceledikten sonra ihtiyati haciz talebini kabul veya reddeder.

4. İhtiyati Haciz Uygulama Süreci Nasıl İşler?

İhtiyati haciz kararı alındıktan sonra süreç şu aşamalardan geçer:

1. İcra Dairesine Başvuru: Alacaklı, mahkemeden aldığı ihtiyati haciz kararını 7 gün içinde icra dairesine sunmalıdır. Aksi takdirde karar geçersiz hale gelir.
2. Borçlunun Malvarlığının Tespiti: İcra müdürlüğü, borçlunun menkul ve gayrimenkullerini belirleyerek ihtiyati haciz işlemini uygular.
3. Haczin Borçluya Bildirilmesi: Borçlu, ihtiyati haciz işlemi tamamlandıktan sonra haberdar edilir ve 7 gün içinde ihtiyati haczin kaldırılması için itiraz edebilir.
4. Davanın Açılması: Eğer ihtiyati haciz davasız bir şekilde alınmışsa, alacaklı 7 gün içinde esas davayı açmak zorundadır. Aksi takdirde ihtiyati haciz kendiliğinden düşer.

5. İhtiyati Hacze İtiraz Edilebilir mi?

Borçlu, ihtiyati haciz kararına çeşitli nedenlerle itiraz edebilir:

• Haciz Şartlarının Yerine Getirilmemesi: Eğer ihtiyati haciz için gerekli yasal şartlar oluşmamışsa, borçlu mahkemeye başvurarak kararın iptalini talep edebilir.
• Teminat Yetersizliği: Borçlu, alacaklının mahkeme tarafından yatırdığı teminatın yeterli olmadığını öne sürerek haczin kaldırılmasını isteyebilir.
• Usulsüzlük İddiası: Haciz işlemlerinde herhangi bir usulsüzlük yapıldığı iddiasıyla da mahkemeye itiraz edilebilir.

6. İhtiyati Haciz Kararının Kalkması Nasıl Sağlanır?

Borçlu, ihtiyati haczi kaldırmak için aşağıdaki yolları deneyebilir:

1. Teminat Göstererek Haczin Kaldırılması: Borçlu, mahkemeye alacak miktarına eşdeğer bir teminat yatırarak ihtiyati haczin kaldırılmasını sağlayabilir.
2. İtiraz Davası Açma: Borçlu, hukuka aykırı olduğunu düşündüğü ihtiyati haciz kararına karşı 7 gün içinde itiraz davası açabilir.
3. Mahkemeden Kararın İptalini Talep Etme: Mahkeme, ihtiyati haczin gereksiz olduğunu tespit ederse, borçlunun talebi üzerine haczi kaldırabilir.

7. İhtiyati Haciz Kararı Ne Kadar Süreyle Geçerlidir?

İhtiyati haciz kararı, alacaklının 7 gün içinde esas davayı açması şartıyla geçerliliğini korur. Eğer bu süre içinde dava açılmazsa, ihtiyati haciz kendiliğinden düşer.

8. Sıkça Sorulan Sorular

• İhtiyati haciz kararı hangi durumlarda reddedilir?
  → Alacağın muaccel olmaması, hukuki şartların sağlanmaması veya yeterli delil sunulmaması durumlarında mahkeme talebi reddedebilir.

• İhtiyati haciz tüm mal varlığına uygulanabilir mi?
  → Evet, ancak mahkeme kararında hangi malvarlıklarının haczedileceği belirtilir.

• İhtiyati haciz uygulandıktan sonra borçlu yurt dışına kaçarsa ne olur?
  → Haciz işlemi borçlunun Türkiye’deki mal varlığına uygulanacağı için, yurt dışına kaçsa dahi alacaklı alacağını tahsil edebilir.

• İhtiyati haciz kararından sonra ne yapılmalı?
  → Alacaklının en geç 7 gün içinde dava açması gerekir.