İşçi hakları, 4857 sayılı İş Kanunu başta olmak üzere ilgili mevzuatla güvence altına alınmıştır. Çalışanların, işveren karşısında korunmasını sağlayan bu haklar; ücret, çalışma saatleri, tazminatlar, sosyal güvenlik, iş güvencesi ve iş sağlığı gibi çeşitli alanları kapsar. İşçilerin haklarını bilmesi, olası hak ihlallerine karşı yasal olarak kendilerini korumalarına yardımcı olur.

Bu yazıda, işçilerin en temel hakları detaylı ve anlaşılır bir şekilde ele alınacaktır.

1. Ücret Hakkı

Ücret, işverenin işçiye yaptığı iş karşılığında ödemesi gereken tutardır. İş Kanunu’na göre işçilerin ücret hakkı şu şekilde düzenlenmiştir:

• Asgari Ücret: İşçilere, devlet tarafından belirlenen asgari ücretin altında maaş ödenemez.
• Ücretin Zamanında Ödenmesi: İşveren, işçinin maaşını en geç bir ay içinde ödemelidir. Aksi takdirde işçi, iş akdini haklı nedenle feshedebilir.
• Ücretin Banka Yoluyla Ödenmesi: Çalışan sayısı beşten fazla olan işyerlerinde maaşlar banka hesabına yatırılmak zorundadır.

Hak İhlali Durumunda: İşçi, iş mahkemesinde alacak davası açabilir ve geciken ücretler için faiz talep edebilir.

2. Çalışma Saatleri ve Fazla Mesai Hakkı

Günlük ve Haftalık Çalışma Süreleri

• İş Kanunu’na göre bir işçinin haftalık çalışma süresi 45 saati geçemez.
• Günlük çalışma süresi en fazla 11 saat olabilir.
• İşçilere haftada en az bir gün (hafta tatili) verilmelidir.

Fazla Mesai Hakkı

• 45 saati aşan çalışmalar, fazla mesai olarak değerlendirilir ve işçiye normal ücretinin en az %50 fazlası ödenmelidir.
• İşçi, yılda toplam 270 saatten fazla fazla mesai yapmaya zorlanamaz.
• İşçi, fazla mesai yapmayı kabul etmek zorunda değildir.
• Hak İhlali Durumunda: İşçi, fazla mesai ücretlerini talep edebilir ve ödenmezse dava açabilir.

3. Kıdem ve İhbar Tazminatı Hakkı

Kıdem Tazminatı

• İşçi, aynı işyerinde en az 1 yıl çalışmışsa ve iş akdi kanunda belirtilen nedenlerle sonlandırılmışsa kıdem tazminatı alma hakkına sahiptir.
• Her yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında kıdem tazminatı ödenir.
• İşçi emeklilik, askerlik, evlilik (kadın işçiler için 1 yıl içinde), sağlık sebepleri veya haklı fesih nedenleriyle ayrıldığında kıdem tazminatı alabilir.

İhbar Tazminatı

• İşten çıkarılacak işçiye, işveren tarafından önceden haber verilmesi gerekir. Bildirim süresi işçinin çalışma süresine bağlıdır:
  • 6 aydan az çalışanlar için: 2 hafta,
  • 6 ay - 1,5 yıl çalışanlar için: 4 hafta,
  • 1,5 - 3 yıl çalışanlar için: 6 hafta,
  • 3 yıldan fazla çalışanlar için: 8 hafta.
• İşveren bu süreyi beklemeden işçiyi çıkarmak isterse, ihbar tazminatı ödemek zorundadır.

Hak İhlali Durumunda: İşçi, iş mahkemesinde tazminat davası açabilir.

4. İş Güvencesi ve İşe İade Hakkı

• 30’dan fazla işçi çalıştıran işyerlerinde ve en az 6 ay kıdemi olan işçiler, iş güvencesi kapsamındadır.
• İşveren geçerli bir sebep olmadan işçiyi işten çıkaramaz.
• İşçi haksız yere işten çıkarıldığını düşünüyorsa, 30 gün içinde işe iade davası açabilir.
• Dava kazanılırsa, işçi işine geri dönebilir veya 4 ila 8 aylık maaşı tutarında tazminat alabilir.

???? Hak İhlali Durumunda: İşçi, işe iade davası açabilir.

5. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Durumunda Haklar

İş Kazası Nedir?

• İş yerinde veya iş nedeniyle meydana gelen, işçiye zarar veren olaylar iş kazası olarak kabul edilir.

İş Kazası Geçiren İşçinin Hakları

• İş kazası geçiren işçi geçici veya sürekli iş göremezlik tazminatı alabilir.
• İşveren, iş güvenliği tedbirlerine uymamışsa tazminat ödemek zorundadır.
• İşçi, kazaya bağlı olarak maddi ve manevi tazminat talep edebilir.

Hak İhlali Durumunda: İşçi, iş kazası tazminat davası açabilir.

6. Sosyal Güvenlik Hakları (SGK)

• İşveren, işçiyi sigortalı olarak çalıştırmak zorundadır.
• Sigortasız işçi çalıştırmak kanuna aykırıdır ve cezai yaptırımı vardır.
• İşçi, hastalık, iş kazası, doğum, malullük ve ölüm durumlarında SGK haklarından yararlanabilir.

???? Hak İhlali Durumunda: İşçi, SGK’ya şikayette bulunabilir veya sigortalı hizmet tespiti davası açabilir.

7. Yıllık İzin ve Diğer Tatil Hakları

• İşçiler, 1 yılını doldurduktan sonra yıllık izin hakkı kazanır.
• Yıllık izin süresi:
  • 1-5 yıl çalışanlar için 14 gün,
  • 5-15 yıl çalışanlar için 20 gün,
  • 15 yıldan fazla çalışanlar için 26 gün.
• Ulusal bayram ve genel tatillerde çalıştırılan işçiye çift yevmiye ödenmelidir.

Hak İhlali Durumunda: İşçi, yıllık izin ücreti talep edebilir veya dava açabilir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. İşveren maaşımı eksik ödüyor, ne yapmalıyım?

• İşçi, iş mahkemesine alacak davası açabilir ve eksik ödenen maaşlarını faiziyle talep edebilir.

2. İşveren beni sigortasız çalıştırıyor, haklarım neler?

• İşçi, SGK’ya başvurarak sigorta hizmet tespiti davası açabilir.

3. Haksız yere işten çıkarıldım, ne yapabilirim?

• 30 gün içinde işe iade davası açabilirsiniz.

4. İşyerinde fazla mesai yapıyorum, ancak ücretimi alamıyorum.

• Fazla mesai alacağı davası açarak, geçmişe dönük 5 yıl içinde fazla mesai ücretlerinizi alabilirsiniz.

5. İş kazası geçirdim, haklarım neler?

• Geçici veya sürekli iş göremezlik tazminatı, SGK yardımları ve manevi tazminat talep edebilirsiniz.

Sonuç ve Öneriler

İşçilerin haklarını bilmesi ve gerektiğinde hukuki yollarla haklarını araması büyük önem taşır. İşçi haklarına aykırı bir durumla karşılaşıldığında:

• İş mahkemesinde dava açabilirsiniz.
• SGK ve Çalışma Bakanlığı'na şikayette bulunabilirsiniz.
• Profesyonel hukuki destek alarak süreci daha sağlıklı yönetebilirsiniz.

Hukuk büromuz, işçi hakları konusunda profesyonel danışmanlık hizmeti sunmaktadır. Detaylı bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.